Kwas foliowy, nazywany także często witaminą B9, kojarzony jest przede wszystkim z okresem ciąży, ponieważ jest to podstawowy suplement zalecany przyszłym mamom. Nie zapominajmy jednak, że każdy z nas powinien zadbać o odpowiednią zawartość produktów bogatych w kwas foliowy w codziennej diecie, ponieważ pełni on także istotne funkcje w przemianach metabolicznych, produkcji czerwonych krwinek czy minimalizowaniu ryzyka sercowo-naczyniowego. W jakich produktach znajdziemy największe ilości kwasu foliowego? Czym grozi jego niedobór, zwłaszcza w okresie ciąży?
Co to jest kwas foliowy i jaką pełni funkcję w naszym organizmie?
Kwas foliowy pełni w naszym organizmie wiele funkcji. Przede wszystkim uczestniczy w przemianach metabolicznych praktycznie wszystkich substancji – od kwasów nukleinowych przez białka aż po tłuszcze i węglowodany. Przez to wpływa na funkcjonowanie układu krwiotwórczego, stymulując produkcję i dojrzewanie erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, zawierających hemoglobinę, nośnik tlenu do każdej komórki organizmu. Ponadto reguluje procesy wzrostu i rozmnażania się komórek i spowalnia rozwój blaszek miażdżycowych.
Kwas foliowy w ciąży
Nie należy zapominać, że kwas foliowy jest podstawowym suplementem dla kobiet planujących ciążę i będących na jej wczesnym etapie. Codzienne przyjmowanie 0,4 mg kwasu na około 3 miesiące przed planowanym zapłodnieniem i zwłaszcza w pierwszym trymestrze stymuluje podział komórek nerwowych rozwijającego się płodu, co z kolei minimalizuje ryzyko wystąpienia wady cewy nerwowej, takiej jak bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa czy przepuklina oponowa lub oponowo-rdzeniowa. Co ważne, aktualne zalecenia mówią, że tak naprawdę każda kobieta w wieku rozrodczym powinna bezustannie suplementować kwas foliowy, ponieważ nawet mimo stosowania metod antykoncepcyjnych zawsze istnieje cień szansy, że zajdzie w ciążę.
Suplementowana dawka kwasu foliowego powinna być aż 10-krotnie wyższa – 4 mg, jeśli w rodzinie przyszłej mamy lub jej wybranka wystąpiła jakakolwiek wada cewy nerwowej albo gdy miało to miejsce w poprzednich ciążach.
W jakich produktach znajdziemy największe ilości kwasu foliowego?
Kwas foliowy można znaleźć zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Najbogatszym źródłem są zielone warzywa, takie jak brokuły, brukselka, kapusta, szpinak czy sałata. Spore ilości znajdziemy również w owocach, takich jak kiwi, maliny, pomarańcza, a także w orzechach. Pamiętajmy jednak, że w przypadku obróbki termicznej wspomnianych owoców czy warzyw zawartość folianów spada nawet o ponad połowę, ponieważ są one bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury.
Najbogatszym źródłem kwasu foliowego pochodzenia zwierzęcego, podobnie jak wielu innych witamin, są podroby, głównie wątróbka. Dodatkowo można go znaleźć w serach pleśniowych i jajach.
Niedobór kwasu foliowego
Na niedobór kwasu foliowego najbardziej narażone są osoby ze znacznie ograniczonym codziennym jadłospisem. Ocenia się, że przy prawidłowej, zbilansowanej diecie każdy z nas ma w organizmie zgromadzone zapasy kwasu foliowego, które wystarczą na około 3-4 miesiące. Po tym czasie wzrasta szybkość narastania blaszek miażdżycowych w naczyniach, co z kolei prowadzi do wzrostu ryzyka zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe i niestety wystąpienia groźnych dla życia i zdrowia incydentów, np. udaru mózgu, zawału serca czy ostrego niedokrwienia kończyny.
W tym miejscu warto jednocześnie podkreślić, że w niektórych sytuacjach mimo stosowania diety bogatej w produkty zawierające kwas foliowy wciąż utrzymuje się jego niedobór. Dzieje się tak np. przy stanach zapalnych przewodu pokarmowego, które ograniczają jego wchłanianie. Podobny efekt może przynieść przewlekłe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej czy leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Bibliografia:
[1] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/157302,kwas-foliowy-i-jego-znaczenie-dla-zdrowia
[2] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63284,foliany-folacyna-kwas-foliowy
[3] Pod red. Mutschler E., Farmakologia i toksykologia, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2013.
[4] Pod red. Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia, tom 1, wyd. PZWL, Warszawa 2015.
